Aktywista
Zawsze chciałem móc oddziaływać na otaczającą rzeczywistość – sprawiać, aby mogły się zdarzać rzeczy, które uważam za dobre i słuszne, a zapobiegać tym, które uznaję za szkodliwe bądź chybione. To była i jest część mojej motywacji do nauki i do pracy. Dziś, zdobyte dzięki tej nauce i pracy uprawnienia adwokackie, interdyscyplinarne spojrzenie na rzeczywistość, a także zaplecze, jakie daje Instytut Allerhanda, pozwalają mi na podejmowanie prób takiego oddziaływania – niekiedy z dobrym skutkiem.
Udało mi się doprowadzić do powstania w Instytucie Allerhanda programów służących działalności pro publico bono w sposób wykraczający poza badania naukowe i edukację, programów wyrastających wprawdzie z pracy koncepcyjnej, ale przybierających postać działań interwencyjnych. Takimi programami są zwłaszcza Allerhand Advocacy – Prawo w interesie publicznym oraz Strażnica Konstytucyjna.
Linie frontu w walce o bronione wartości przebiegały zarówno przez sale sądowe jak i przez łamy prasy – litygacja strategiczna i współpraca z mediami to dwa główne oręża prawnika pro bono.
Działania interwencyjne miały często charakter zespołowy, dlatego też wypada mi w tym miejscu wyrazić moje uznanie i wdzięczność dla moich Koleżanek i Kolegów, którzy pracowali ze mną nad wieloma spośród wymienionych niżej interwencji podejmowanych w sprawach o znaczeniu społecznym, gospodarczym bądź obywatelsko-politycznym.
Przeciwdziałanie kryzysowi konstytucyjnemu w związku ze sporem o Trybunał Konstytucyjny
Pracowałem nad strategią wyjścia z kryzysu konstytucyjnego, w jakim znalazła się Polska od jesieni 2015 r. Wystosowałem publiczny apel do polskiego kościoła o podjęcie się roli mediatora. Następnie – wspólnie z Kolegą, dr. Jackiem Sokołowskim – przygotowałem i ogłosiłem memoriał pt. 10 tez o naturze konfliktu, potrzebie kompromisu i kierunku reformy Trybunału Konstytucyjnego, który poparło i podpisało 16 organizacji pozarządowych. Inicjatywa została odnotowana przez media (m.in. Rzeczpospolita, Gazeta Wyborcza, Dziennik Polski, portal Lex.pl). Tezy i diagnozy sformułowane w 10 tezach natrafiły na odzew ze strony Prezydenta RP, Andrzeja Dudy, który 3 marca 2016 r. spotkał się z sygnatariuszami memoriału.
Dalsze prace koncepcyjne prowadziłem w ścisłej współpracy z dr. Sokołowskim. Ich owocem były szkice proponowanej przez nas formuły kompromisowej, ogłoszone w Rzeczpospolitej oraz na portalu jagiellonski24.pl . O drogach wyjścia z kryzysu konstytucyjnego rozmawialiśmy także na seminarium Jaki Trybunał? zorganizowanym przez Ars Legis – Stowarzyszenie im. św. Ivo Helory – Patrona Prawników, o czym donosiły media, m.in. Rzeczpospolita, Gość Niedzielny, TVP Kraków i Radio Kraków.
Równolegle starałem się uczynić mały przyczynek do objaśnienia społeczności międzynarodowej natury i przebiegu konfliktu konstytucyjnego w Polsce. Opublikowałem duży artykuł na poczytnym międzynarodowym blogu prawa konstytucyjnego – Verfassungsblog.de, a także napisałem edytorial dla czasopisma Bucerius Law Journal. Wygłosiłem odczyt pt. Serious but not hopeless or hopeless but not serious? Ways in and out of the 2015/16 Constitutional Crisis in Poland na konferencji ICON-S w Berlinie oraz wykład gościnny pt. Recht, Macht und Transformation – Polnische Verfassungskrise von 2015/16 na Bucerius Law School w Hamburgu.
Weryfikacja konstytucyjności klauzuli zaporowej (progu wyborczego) w wyborach do Parlamentu Europejskiego
Wystąpiłem do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie konstytucyjności klauzuli zaporowej (progu wyborczego) w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Mój pogląd, oparty na przeprowadzonych studiach konstytucyjnych i porównawczych, przedstawiłem i uzasadniłem w artykułach i wypowiedziach prasowych (m.in. Rzeczpospolita, Dziennik Gazeta Prawna). W mojej ocenie próg na poziomie 5%, celowy w wyborach krajowych, nie daje się jednak usprawiedliwić w przypadku wyborów europejskich. Dlatego też złożyłem do Trybunału Konstytucyjnego skargę konstytucyjną –w imieniu własnym, jako wyborcy – domagając się uznania klauzuli zaporowej za niekonstytucyjną. Mój pogląd, wyrażony w skardze i sformułowanych tamże żądaniach, nie został jednak podzielony przez Trybunał Konstytucyjny, który postanowił o odmowie nadania skardze dalszego biegu, a następnie nie uwzględnił złożonego na to postanowienie zażalenia.
Dokumentacja postępowania:
Komunikat prasowy w związku z podjęciem interwencji
Skarga konstytucyjna z dn. 27 sierpnia 2014 r.
Postanowienie TK z dn. 19 listopada 2014 r. o odmowie nadania skardze dalszego biegu
Zażalenie z dn. 2 grudnia 2014 r. na postanowienie TK z dn. 19 listopada
Postanowienie TK z dn. 4 marca 2015 r. o nieuwzględnieniu zażalenia
Spór prawny o rzetelność kampanii referendalnej w związku z ubieganiem się przez Kraków o organizację Zimowych Igrzysk Olimpijskich
Byłem pełnomocnikiem pro bono wnioskodawcy (Tomasza Leśniaka z Kraków Przeciw Igrzyskom) w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Krakowie, a następnie przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie oraz przed Trybunałem Konstytucyjnym – o rzetelność kampanii referendalnej w związku z ubieganiem się przez Kraków o organizację Zimowych Igrzysk Olimpijskich w 2022 r. Chodziło o wykorzystywanie hasła „bo igrzyska to metoda na smog”, a także o dostępność dla wnioskodawcy przyspieszonego trybu wnioskowego (tryb referendalny 24h) jako środka zabezpieczającego rzetelność kampanii i agitacji referendalnej. Postępowanie sądowe nie doprowadziło do bezpośredniego sukcesu w postaci uzyskania postanowienia sądu zgodnego z żądaniami wnioskodawcy, ale – z uwagi na jego nagłośnienie oraz uzyskane w toku sprawy informacje z Urzędu Miasta Krakowa – przyczyniło się do kształtowania opinii społecznej na temat organizacji przez Kraków ZIO2022. Ostatecznie mieszkańcy, przytłaczającą większością głosów, zadecydowali w referendum o wycofaniu się Krakowa ze starań o organizację igrzysk, mimo iż jeszcze kilka miesięcy wcześniej sondaże opinii publicznej wskazywały na poparcie dla tej idei ze strony zdecydowanej większości krakowian.
Dokumentacja działań:
Komunikat prasowy w związku z podjęciem interwencji
Spór przed Sądem Okręgowym w Krakowie – dzień pierwszy (14 maja 2014 r.): pierwsza rozprawa
Spór przed Sądem Okręgowym w Krakowie – dzień drugi (15 maja 2014 r.): druga rozprawa
Spór przed Sądem Okręgowym w Krakowie – dzień trzeci (16 maja 2014 r.): trzecia rozprawa
Prawne granice polityki historycznej
Brałem udział w debacie publicznej na temat prawnych granic prowadzenia polityki historycznej. Temat ten pojawia się zwłaszcza w związku z posługiwaniem się przez media oraz postaci życia publicznego wprowadzającym w błąd określeniem „polskie obozy śmierci”. W zbliżonym nurcie sytuuje się retuszowanie bądź rewidowanie historii przy użyciu form fabularnych. Do zabrania głosu w tej sprawie sprowokowała mnie niemiecka produkcja filmowa pod tytułem Nasze matki, nasi ojcowie (ZDF 2013). Wspólnie z r.pr. Magdaleną Jabczugą-Kurek napisaliśmy trzy artykuły prasowe analizujące problem prawnej odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych przez wspomnianą produkcję a także kwestii jurysdykcji sądów polskich w ewentualnym sporze prawnym.
Publikacje:
Za niemiecki serial można pozwać przed polski sąd, Dziennik Gazeta Prawna z dn. 2 października 2013, s. B13 (współautor: M. Jabczuga-Kurek)
Kto może pozwać za niemiecki serial?, Dziennik Gazeta Prawna z dn. 6-8 września 2013, s. C6-C7 (współautor: M. Jabczuga-Kurek)
Wasza produkcja, nasze roszczenia, Dziennik Gazeta Prawna z dn. 26 sierpnia 2013, s. B9 (współautor: M. Jabczuga-Kurek)
Konstytucyjność zmian w systemie emerytalnym (tzw. demontaż OFE)
Wielokrotnie zabierałem publicznie głos w dyskusji na temat zmian w systemie emerytalnym przygotowanych w 2013 r., a wprowadzonych na przełomie 2013 i 2014 r. Zwracałem uwagę na wątpliwości konstytucyjne związane ze sposobem przeprowadzenia reformy. Nad wieloma tekstami pracowałem wspólnie z moimi Kolegami – dr Łukaszem Gorywodą i Robertem Mężykiem.
Publikacje:
Obligatoryjne umorzenie 51,5% aktywów: przesłanki ingerencji w sferę prawnie chronioną według doktryny oraz orzecznictwa TK [w:] R. Pacud (red.), Prawne mechanizmy przekazywania środków OFE. Oceny konstytucyjno-prawne, Kraków 2013, s. 95-119 (rozdział II pkt 7), (współautor: Ł. Gorywoda)
Opcja domyślna nieprzekazywania części składek do OFE – koncept, skutki oraz instrumentalizacja [w:] R. Pacud (red.), Prawne mechanizmy przekazywania środków OFE. Oceny konstytucyjno-prawne, Kraków 2013, s. 120-139 (rozdział III pkt 1), (współautor: Ł. Gorywoda)
Czy projektodawca przekroczył granice swobody legislacyjnej poprzez strukturalną zmianę systemu emerytalnego? Ocena niezbędności zmian dla osiągnięcia założonego celu? [w:] R. Pacud (red.), Prawne mechanizmy przekazywania środków OFE. Oceny konstytucyjno-prawne, Kraków 2013, s. 185-193 (rozdział IV pkt 6), (współautor: Ł. Gorywoda)
Nie odsyłajmy konstytucji na emeryturę, Dziennik Gazeta Prawna z dn. 2 grudnia 2013, s. A14
Wątpliwości prawne odnośnie do demontażu OFE są uzasadnione, Rzeczpospolita z dn. 10 października 2013, s. C7 (współautor: R. Mężyk)
Kto jest szeryfem, a kto gangsterem w sporze o OFE?, Dziennik Gazeta Prawna z dn. 9 października 2013, s. A10
Likwidacja OFE: kazus węgierski, Rzeczpospolita z dn. 12 września 2013, s. C7 (współautor: R. Mężyk)
OFEnsywa budżetowa –czy aby konstytucyjna?, Rzeczpospolita z dn. 6 września 2013, s. C6 (współautor: R. Mężyk)
Przeniesienie środków do ZUS czy nacjonalizacja, Rzeczpospolita z dn. 19 sierpnia 2013, s. C7 (współautor: R. Mężyk)
Konstytucyjnoprawna ocena rekomendacji dotyczących II filara systemu emerytalnego zawartych w rządowym przeglądzie funkcjonowania systemu emerytalnego z dnia 26 czerwca 2013 roku, Kraków sierpień 2013, (współautor: R. Mężyk)
Inne
W minionych latach zajmowałem się kilkoma innymi, istotnymi społecznie problemami, m.in.:
- dysfunkcyjnymi przepisami i praktykami prowadzenia w Polsce remontów i inwestycji infrastrukturalnych, które przez przewłokę prowadzą do przenoszenia dużej części kosztów na okolicznych mieszkańców i lokalnych przedsiębiorców (tzw. externalities), generując przez to wysokie koszty społeczne
- szkodliwymi praktykami w działalności sądów rejestrowych, które utrudniają powstawanie i funkcjonowanie organizacji pozarządowych
- problemem dostępu przez klientów, zwłaszcza znajdujących się w szczególnej sytuacji zdrowotnej, do toalet w oddziałach banków
Zmień wielkość tekstu: